Słowo blockchain staje się jednym z bardziej medialnych terminów technologicznych, które można teraz usłyszeć w mediach. Wiele osób dowiaduje się właśnie, iż ta rewolucyjna technologia zaczyna znajdować zastosowanie niemal w każdej gałęzi gospodarki, i bez wątpienia będzie miała znaczący wpływ na rozwój oraz dalsze los świata. Łańcuch bloków zaczyna mieć zastosowanie w wielu dziedzinach naszego życia. W 2018 World Economic Forum opublikowało bardzo interesujący raport, w którym technologia ta została wskazana jako fundamentalna technologia wschodząca dla czwartej rewolucji przemysłowej.

Technologia ta może być z powodzeniem wykorzystywana w wielu obszarach naszego życia. I tak np. w dziedzinie własności intelektualnej daje ona możliwość rejestracji informacji o autorze i dacie powstania dzieła. W ten sposób uniemożliwia się edycję raz już wprowadzonych znaków towarowych i wzorów przemysłowych. Technologia ta znacząco poprawia przejrzystość łańcucha dostaw, gdzie zainteresowane strony wybierają dany ekosystem blockchain, tak aby udostępniać tam dane swoim partnerom w łańcuchu dostaw, dzięki czemu transakcje będą bardziej wydajne i oparte na zaufaniu. Blockchain może mieć też wielkie znaczenie dla finansowania handlu, gdzie może nastąpić przełamanie niewidzialnych barier rozwoju i gdzie powstają już na nowe modele handlowe oraz jego finansowania dzięki technologii tokenizacji realnych aktyw. Blockchain może być wykorzystywany też w systemach zaopatrzenia w żywność, gdzie producenci, dystrybutorzy i sprzedawcy detaliczni mogą budować zaufanie i uczynić naszą żywność bezpieczniejszą dzięki zwiększeniu przejrzystości i odpowiedzialności na każdym etapie dostaw żywności. W sektorze ubezpieczeń, technologia ta może być także zastosowana do rejestrowania i weryfikacji umów i roszczeń, co pozwoli na wyeliminowanie wyłudzeń, np. poprzez wielokrotne zgłoszenia dotyczące tego samego zdarzenia. Z kolei w sektorze energetycznym może ona być wykorzystana do realizacji transakcji handlu energią (pomiary, fakturowanie czy rozliczenia), a także w obsłudze uprawnień do emisji oraz certyfikatów energii odnawialnej. W sektorze medycznym blockchain może być zastosowany do ochrony danych osobowych. Blockchain pozwala przechowywać dane, zapewnia ich bezpieczeństwo oraz umożliwia ich bezpośrednie dostarczenie do specjalistycznych urządzeń medycznych. Liczba zastosować tej technologi rośnie z dnia na dzień. Dlaczego blockchain staje się tak popularny? Odpowiedzią jest jest jedno słowo: Zaufanie (trust). 

Zaufanie w biznesie to podstawa. Świat działa w oparciu o zaufanie, bez którego de facto nie byłoby możliwe funkcjonowanie ludzkości. Każda interakcja pomiędzy ludźmi czy też instytucjami opiera się właśnie na zaufaniu. W przypadku interakcji z instytucją jest to wiara, że nasza umowa, czyli transakcja, pozostanie stała i niezmieniona, zgodna z treścią i czasem jej zawarcia. Z kolei w gospodarce działające przedsiębiorstwa muszą zapewnić nienaruszalność i wiarygodność dla transakcji biznesowych. W tych celach wykorzystywane są ogromne zasoby IT, pokłady intelektualne ludzi zarządzających tymi danymi, oraz regulacje prawne gwarantujące niezmienność i transparentność zawartych umów. I tutaj pojawia się nowa technologia, która dzięki swoim prostym założeniom uniemożliwia utratę danych czy też informacji, jak również blokuje nieautoryzowany dostęp i zmiany dla raz zapisanych już danych. Wszystko to dzieje się w środowisku, gdzie informacja nie ma jednego właściciela, tak więc niemożliwe jest więc wywieranie na niego jakichkolwiek presji polityczno-gospodarczych. Co to jest więc ten blockchain? 

BLOCKCHAIN

W wielkim skrócie, technicznie blockchain to zdecentralizowany i rozproszony rejestr, bazujący na łańcuchu powiązanych ze sobą bloków danych, oparty na kryptografii. Technologia ta, zwana też łańcuchem bloków, ma z założenia służyć do magazynowania i dystrybucji informacji o transakcjach zawartych w danej sieci. Dane te są umieszczane w blokach danych. Gdy jeden blok zostanie wypełniony, tworzony jest następny, a po nim następny, a potem jeszcze kolejny, i tak do końca świata. Stworzone bloki są ze sobą połączone kryptograficznie i tworzą pewien rodzaj łańcucha, w którym przesyłane są dane o różnych rodzajach danych, np. transakcjach finansowych, handlowych, umowach prawnych czy też o kryptowalutach. W ten sposób tworzony jest publiczny/prywatny zbiór informacji w cyfrowej postaci, gdzie dane te są rozproszonych po sieci, i co ważne w takich samych kopiach u każdego użytkownika blockchain. Zjawisko decentralizacji sprawia, iż dane te nie są przetrzymywane w jednym miejscu, ale także są autoryzowane przez wszystkich użytkowników przynależnych do danego ekosystemu bloków. 

Co zostało zapisane do blockchain, już na zawsze w nim pozostanie – Historia Doskonała

Wiele wskazuje na to, iż jesteśmy właśnie świadkiem początków ekspansji tej technologii. Poniższa grafika wskazuje, iż rok 2021 był rokiem przyspieszonego wzrostu zainteresowania krypto-walutami. 

Source: https://twitter.com/RaoulGMI/status/1502638102002782213/

Powyższe jest efektem Prawa Reeda (Reed’s Law), polegającego na tym, że kolejne sieci budowane na sieciach rosną z szybkością wykładniczą. Tak więc prawdziwa eksplozja adaptacji technologi blockchain dopiero przed nami.

Metcalfe’s Law states that the value of a one-to-one network grows in proportion to the square of the number of users.

Reed’s Law states that the value of group-forming networks grows exponentially.

Technologia blockchain rewolucjonizuje przedstawiony sposób działania przedsiębiorstw i w niedługim czasie może całkowicie zmienić funkcjonowanie światowej gospodarki. Sama technologia blockchain oferuje swoim użytkownikom niezliczoną ilość wydajnych rozwiązań. Jednym z najbardziej znanych i zaraz będącym zasadniczym fundamentem, są smart kontrakty, czyli inteligentne umowy cyfrowe, z którymi mają szanse zastąpić te tradycyjne umowy, a pod wieloma względami mają szanse być od nich lepsze i wydajniejsze. Smart kontrakty stanowią de facto jeden z etapów rozwoju technologii łańcucha bloków.

SMART CONTRACT

“Inteligentne kontrakty nie są ani kontraktami, ani szczególnie inteligentne”.

Inteligentne Kontrakty to po programy przechowywane na blockchainie, które uruchamiane są po spełnieniu określonych warunków. Są to więc umowy oparte na kodzie, które co bardzo ważne, są samo-wykonalne. Są one zazwyczaj wykorzystywane do automatyzacji wykonania umowy, dzięki czemu wszyscy uczestnicy mogą być natychmiast pewni wyniku, jako że umowy sporządzane na blockchainie są aktualizowane w czasie rzeczywistym. Posługiwanie się inteligentnymi umowami eliminuje konieczność udziału pośredników i instytucji centralnych, czyli wszystko cyfrowo, bez udziału pośrednika i bez straty czasu. To co sprawia, że są one “inteligentne” to fakt, że ich warunki są ustalane i wykonywane za pomocą kodu działającego na łańcuchu bloków, a nie na papierze czy w kancelarii prawnej. Takowe rozwiązania”cyfrowe” sprawiają, iż rozwiązanie to jest prostsze, szybsze, a przede wszystkim mniej narażone na błędy oraz manipulacje, niż tradycyjne umowy biznesowe. 

Smart Kontrakty mogą również automatyzować przepływ pracy czy też procesów technologicznych, uruchamiając kolejne działania po spełnieniu określonych warunków. Smart Kontrakty to nowoczesne narzędzia pod postacią programów komputerowych lub protokołów transakcji całkowicie automatycznie wdrażające warunki umów. Tak więc głównymi zaletami inteligentnych kontraktów jest ich bezgraniczna wiarygodność i eliminacja zaufanych stron trzecich.

Inteligentne kontrakty funkcjonują w formie samoobsługowych aplikacji, gdzie ten prosty kod funkcjonuje w sieci (z których najbardziej znaną jest sieć Ethereum). Sieć postrzega taką inteligentną umowę jak zwykłego użytkownika, dzięki czemu może on sam wysyłać i odbierać transakcje oraz odczytywać znajdujące się na blockchain dane. Dość często aplikacje oparte na inteligentnych kontraktach są określane jako “zdecentralizowane aplikacje” lub “dApps“. W rzeczywistości, dAppsy są bardziej zaawansowanym przypadkiem zastosowania inteligentnych kontraktów. Aplikacje takie, jak i strony internetowe zazwyczaj korzystają z API (interfejsów programowania aplikacji) do komunikacji z bazą danych i innymi usługami. 

Programiści mogą pisać inteligentne kontrakty, aby tworzyć właściwie wszystko, od wymiany peer-to-peer po gry z udziałem niezbywalnych tokenów.

HISTORYCZNIE

Chociaż koncepcja inteligentnych kontraktów została spopularyzowana przez blockchain Ethereum w 2014 roku, samo pojęcie zostało wymyślone przez Nicka Szabo w 1996 roku. Nick Szabo, prawnik i kryptolog, zdał sobie sprawę, że blockchain można wykorzystać do zawierania umów, które nie wymagałyby ingerencji lub potwierdzenia przez którąkolwiek stronę, ale które zawierane byłyby automatycznie po spełnieniu warunków umowy. Powstała idea inteligentnych kontraktów (smart contracts). W swoim oryginalnym eseju opublikowanym w 1996 r zatytułowanym “Smart Contracts: Building Blocks for Digital Markets“ Nick Szabo opisał inteligentny kontrakt jako “zestaw zobowiązań określonych w formie cyfrowej, w tym protokoły, za pomocą których strony realizują dane zobowiązania”.

“A set of promises, specified in digital form, including protocols within which the parties perform on these promises”.

Od tego czasu inteligentne kontrakty zyskały miano jednej z najważniejszych innowacji w dziedzinie systemów komputerowych. Za swój wkład w rozwój tej dziedziny Nick jest nazywany ojcem inteligentnych kontraktów. Celem Nicka, który zaproponował tę koncepcję, było zminimalizowanie kosztów transakcji przy jednoczesnym zapewnieniu lepszej warstwy bezpieczeństwa. Nick Szabo musiał wielokrotnie pracować nad projektem, zanim słowo “inteligentne kontrakty” zostało opublikowane i wykorzystane.

• Formalizing and Securing Relationships on Public Networks by Nick Szabo Originally published in 1997
• The Idea of Smart Contracts by Nick Szabo Originally published in 1997

Według Nicka realizacja tradycyjnej umowy wymaga sprawdzenia warunków przez człowieka, oraz podjęcia decyzji o dalszych krokach zgodnie z pisemną umową. Z tego powodu tradycyjna umowa może być: 

• Czasochłonna, gdyż zasady i warunki określone w tych umowach są zwykle sporządzane przez jedną stronę, a następnie czytane, weryfikowane i uzgadniane przez drugą, potem następuje proces walidacji i zatwierdzenia, oraz umożliwienie wykonania kolejnych kroków itp.
• Zasobochłonna, gdyż realizacja tradycyjnej umowy może wymagać sporej interwencji człowieka.
• Kosztowna, gdyż może wymagać udziału strony trzeciej, takich jak prawnicy, banki a nawet inne organy regulacyjne. Dotyczy to nawet sytuacji spornych, gdzie może to być proces niezwykle czasochłonny i kosztowny.

Mówiąc prościej, inteligentny kontrakt został pomyślany jako umowa, którą można wyegzekwować maszynowo, bez arbitrażu i scentralizowanej kontroli. Ponieważ blockchain jest infrastrukturą zdecentralizowaną, pozbawioną jednego punktu, inteligentne kontrakty zyskały wreszcie infrastrukturę, której ramiona mogły wznieść się na wyżyny. Tak więc smart kontrakty nie są ani inteligentne, ani nie są kontraktami, stanowią one pierwszą iterację infrastruktury służącej do tworzenia kontraktów możliwych do wyegzekwowania i odczytu maszynowego.

Umowy mogą być konwertowane na kod komputerowy, gdzie składnik aktywów lub waluta jest przenoszona do programu opartego działającego na łańcuchu bloków. Program uruchamia ten kod i automatycznie sprawdza, czy zapisany w umowie warunek zaistniał i w związku z tym, czy dany składnik aktywów powinien jako zapłata trafić do jednej ze stron transakcji, czy też powinien zostać zwrócony. W międzyczasie blok (w łańcuchu bloków) przechowuje i replikuje kontrakt, co zapewnia mu bezpieczeństwo i niezmienność. To również skutkuje automatycznym uaktualnieniem informacji takich jak fakt przekazania aktywów lub walut i na przykład odbiór produktu lub usługi.

ZASADA DZIAŁANIA

Inteligentny kontrakt, jak każda inna umowa, określa warunki porozumienia. Jednak w przeciwieństwie do tradycyjnego kontraktu, warunki inteligentnego kontraktu są wykonywane za pomocą kodu działającego na łańcuchu bloków. Ponieważ są to programy w formie kodu komputerowego, działają w oparciu o proste instrukcje “jeśli/kiedy…wtedy..“, które są zapisane w kodzie na blockchainie. Logikę działania (czyli sekwencję zdarzeń “jeśli zdarzy się X, wykonaj Y… czekaj X tygodni… itp”) w takowym kontrakcie definiują strony kontraktu. 

W praktyce inteligentne kontrakty są bardzo podobne do klas zorientowanych obiektowo. Mogą one wywoływać inny inteligentny kontrakt, tworzyć i wykorzystywać obiekty innej klasy. Kontrakt może posiadać zmienne i funkcje oraz przechowywać pewne dane. Tym, co odróżnia inteligentny kontrakt od standardowego obiektu, jest fakt, że po wdrożeniu kontraktu do blockchain jest niezmienny i pozostaje na stałe w blockchainie.

Source: https://academy.horizen.io/technology/advanced/guaranteed-execution-with-smart-contracts/

Po spełnieniu i zweryfikowaniu wcześniej określonych warunków sieć komputerów wykonuje kolejne zapisane w kodzie działania. Działania takowe mogą obejmować przekazywanie środków finansowych/aktyw finansowych odpowiednim podmiotom, zdarzenia rzeczywiste np. rejestrację pojazdu czy zawarcie małżeństwa, wysyłanie powiadomień czy też wystawianie mandatów. Po zakończeniu transakcji stan blockchain jest następnie aktualizowany. Oznacza to, że po zakończonej transakcji nie można już jej zmienić. Z kolei postanowienia inteligentnej umowy mogą zobaczyć np. tylko te strony, które uzyskały odpowiednie uprawnienia (w zależności od zaimplementowanej logiki).

Jako że kod inteligentnego kontraktu jest przechowywany na łańcuchu bloków, umożliwia to każdej zainteresowanej stronie wgląd w jego kod oraz bieżący stan w celu sprawdzenia jego funkcjonalności. Ich kod jest przejrzysty i publicznie weryfikowalny, co oznacza, że każdy zainteresowany może dokładnie zobaczyć, jaką logikę stosuje inteligentny kontrakt. 

Podobnie jak inne informacje w blockchainie, inteligentne kontrakty są niezmienne, co oznacza, że nie można ich zmienić po ich wdrożeniu. Są też nieodwracalne co oznacza, że nie można ich wymazać. Jeśli wystąpi poważny błąd, to nie ma możliwości naprawienia jej po wdrożeniu. Jedynym wyjściem jest wdrożenie nowego kontraktu i poinformowanie użytkowników o konieczności zmiany adresu używanego kontraktu na nowy. Brzmi to jak wielka porażka, ale tak naprawdę jest to również zaleta. Inteligentny kontrakt jest odzwierciedleniem prawdziwego kontraktu, a kod jest cyfrowym prawem. Większość deweloperów udostępnia kod źródłowy swoich inteligentnych kontraktów do wglądu, dzięki czemu użytkownicy mogą mieć pewność, że kontrakty te nie odprowadzają części lub całości ich środków do portfela dewelopera.

Poniżej przykładowe kilka linii kod napisanego w języku Solidity, dla sieci Ethereum. 

Source: https://www.researchgate.net/figure/An-example-of-a-smart-contract-written-in-Solidity_fig1_337603517

Obecnie Ethereum jest najpopularniejszą platformą dla inteligentnych kontraktów, ale na ich uruchomienie pozwala również wiele innych kryptowalutowych ekosystemów, w tym AVAX, Cosmos, Polkadot czy Algorand). Jak się więc to tworzy?

CYFROWY PROCESS

Każdy może utworzyć i uruchomić inteligentny kontrakt na łańcuchu bloków. Wymaga to jednak pewnych zdolności programistycznych, oraz uiszczenia pewnych opłat związanych z ich uruchomieniem na blockchain, jako że aby wykonać inteligentny kontrakt w sieci Ethereum, zazwyczaj trzeba uiścić opłatę zwaną “paliwową”. Nazwa wynika z faktu, że opłaty te utrzymują działanie łańcucha bloków. 

Dla przykładu prześledźmy logikę kontraktu, przykładowo smart kontrakt dla procesu kupowania mieszkania od Dewelopera, gdzie kupujący Jan Kowalski posiłkuje się kredytem hipotecznym od Banku, a developer oddaje mieszkanie materialnie, robi wpis do ksiąg wieczystych, oraz transferuje własność jak token NFT, gdzie sam token/ kod QR jest kluczem do mieszkania.

• Jeżeli Jan Kowalski jest zainteresowany kupnem danego M4 zgłasza do Banku intencję zakupu nieruchomości i dostarcza pełną dokumentację, wymaganą do oceny zdolności kredytowej.
• Jeżeli Bank uzna, iż Kowalski ma wymaganą zdolność kredytową, zleca wycenę danego M4 od niezależnego Rzeczoznawcy.
• Jeżeli otrzymana wycena Rzeczoznawcy jest jest zgodna z kryteriami Banku dla danego M4, podejmuje pozytywną decyzje o kredytowaniu danej nieruchomości, i informuje Kowalskiego o decyzji.
• Jeżeli M4 jest nadal dostępne, i zarazem Kowalski jest nadal zainteresowany zakupem, informuje Dewelopera, który przygotowuje cyfrową umowę oraz cyfrową dokumentację dla danego M4, którą wysyła do Banku celem wytworzenia cyfrowego profilu kredytowego dla Kowalskiego.
• Jeżeli Bank uzna, iż cyfrowa umowa jest wg. ustaleń, tworzy przedwstępną umową kredytową, oraz profil kredytowy dla Kowalskiego, gdzie ustalony jest harmonogram oraz warunki spłaty dla kredytu, który wysyła do Kowalskiego celem zatwierdzenia. 
• Jeżeli Kowalski złoży podpis cyfrowy na przedwstępnej umowie kredytowej, oraz jeżeli Deweloper jest gotowy do sprzedaży M4, informuje zainteresowane strony i wysyła cyfrową umowę do podpisu elektronicznego.
• Jeżeli wszystkie strony umowy dokonały złożenia podpisów elektronicznych na umowie (Bank, Kowalski i Deweloper), Deweloper tworzy cyfrowy akt własności dla Kowalskiego w postaci tokena NFT, poprzez tokenizację M4 do postaci tokena NFT, na dedykowanej sieci (np. na sieci PolCosmos).
• Jeżeli Deweloper otrzymał przelew finansowy od Banku (np. w stablecoinach ePLN na sieci PolCosmos), cyfrowy akt własności (token NFT) jest transferowany na cyfrowy portfel Kowalskiego, oraz równolegle następuje cyfrowy “warunkowy”wpis do wirtualnej księgi wieczystej, na rejestrze przechowywanym w blockchainie. W ten sposób Jan Kowalski staje się “warunkowym” właścicielem danego M4, ale z zobowiązywaniem spłacania rat hipotecznych, pod warunkiem utraty ważności tokena M4, oraz utraty wpisu w wirtualnej księdze wieczystej.
• Jan Kowalski w ustalonych terminach dokonuje spłat swojego kredytu hipotecznego.
• Jeżeli Bank dostał ostatnią ratę kredytu, automatycznie wysyła do wirtualnego magistratu informacje o zlikwidowaniu zabezpieczenia hipotecznego dla danego M4 i Kowalski staję się automatycznie pełno-prawnym posiadaczem M4.

Poniżej przedstawiony uproszczony schemat, przedstawiający wektory przemieszczania się kapitału, aktyw i praw własności.

Source: https://www.youtube.com/watch?v=qdoUpGg_DpQ

Po finalizacji logiki danego kontraktu następuje jego softwarowa implementacja, po czym napisany kontrakt jest kompilowany do formy gotowej do “uruchomienia” na dedykowanej sieci blockchain. W chwili uruchomienia kontraktu (deployment), staje się on wersją finalną, której nie można już zmieniać, dlatego też przed procesem deployment, jest on wysłany do dedykowanej firmy audytowej, której celem jest sprawdzenie poprawności umowy oraz znalezienie potencjalnych błędów itp. 

Source: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0167739X19316280

Inteligentne kontrakty są pisane w różnych językach programowania (w tym Solidity, Web Assembly). Zainteresowanych implementacją takowego kontaktu odsyłamy do serii poradników jak zacząć rozumieć / pisać inteligentne kontrakty na Ethereum, w Solidity.

• https://github.com/l-henri/solidity-101

Z kolei poniżej bardzo ciekawy tutorial jak zbudować aplikację, która pozwala użytkownikom tworzyć inteligentne certyfikaty, na przykładzie certyfikatu małżeństwa.

• How to create certificates on the Ethereum blockchain, Part 1 
• How to create a notary on the Ethereum blockchain, Part 2

Cały proces wdrożenia, i działania takiego smart kontraktu może trwać nawet kilkanaście lat, a w międzyczasie wszelakie interakcje ze smart kontraktem są monitorowane przez sieć blockchain, i jeżeli nastąpi jakakolwiek zdarzenie, stan kontraktu zostaje automatycznie zmieniony i wszystkie zainteresowane strony poinformowane w czasie rzeczywistym. Kiedy inteligentny kontrakt otrzymuje informacje/dane od użytkowników/stron kontaktu poprzez dedykowany interfejs, jego kod jest wykonywany przez wszystkie węzły w sieci w celu osiągnięcia konsensusu co do wyniku i wynikającego z niego przepływu wartości. To właśnie umożliwia bezpieczne uruchamianie inteligentnych kontraktów bez centralnego organu, nawet gdy użytkownicy dokonują skomplikowanych transakcji finansowych z nieznanymi podmiotami. Każdy komputer w sieci (lub „węzeł”) przechowuje kopię wszystkich istniejących inteligentnych kontraktów i ich aktualny stan wraz z danymi dotyczącymi łańcucha bloków i transakcji, dlatego też nie jest możliwy proces sfałszowania jakichkolwiek danych dla danego kontraktu.

BILANS KORZYŚCI

Inteligentne kontrakty to relatywnie nowa technologia i może mieć niebagatelny wpływ na przyszłość globalnej gospodarki. Z powyższego wynika, iż podstawową zasadą działania inteligentnych kontraktów jest dokładność wykonania określonych warunków, a także pełna automatyzacja tego procesu. Ale jak wiadomo nawet najlepsze technologie, koncepcja inteligentnych kontraktów ma zarówno zalety, jak i wady. Korzyści płynące z inteligentnych kontraktów może być wiele.

Kontrola (osób trzecich), a raczej jej brak, jest jedną z głównych zalet tej technologi. Rozproszony system z weryfikacją realizacji (lub nie) kontraktu oznacza, iż ​wiele stron sprawdza i aktualizuje zapisy w blokach, a wszystko, co jest niezgodne z wcześniej ustalonymi regułami, jest odrzucane przez innych uczestników kontraktu. Pozwala to na oszczędność Czasu, jak i Kosztów. Technologia ta pozwala na oszczędzanie wiele czasu zaangażowanym stronom, ponieważ eliminują potrzebę korzystania z pośredników (ludzi) oraz załatwiania formalności, takich jak negocjacje, koordynacja i papierologia (wynikająca z ręcznego wypełniania dokumentów) zajmują zazwyczaj dużo czasu. W ten sam sposób drastycznie zmniejszają się również koszty, poprzez eliminacją potrzeb korzystania z pośredników i wypełniania kolejnych formalności.

Inteligentne kontrakty cechuje także Szybkość i Dokładność ich wykonywania. Ponieważ umowy te są wykonywane przez kod i algorytmy, a nie przez ludzi (którzy potencjalnie mogą popełniać błędy), gwarantuje to, iż umowy będą realizowane zgodnie z planem i bez błędów. Dzieje się tak ponieważ kontrakty te są zapisane w postaci kodu, są one realizowane niemal natychmiast po spełnieniu określonych warunków, bez opóźnień, które mogą wystąpić w przypadku tradycyjnej umowy i zaangażowania człowieka. Powyższe sprawia, iż inteligentne kontrakty mogą mieć zwiększoną Wydajność, w stosunku do tradycyjnych odpowiedników.

Logika i mechanizm umowy dostępny jest dla wszystkich użytkowników blockchaina. Każdy może zweryfikować i uruchomić ten sam kod. Ponieważ zapis transakcji (po wykonaniu inteligentnego kontraktu) zostanie umieszczony w księdze głównej blockchain, wszystkie zainteresowane strony mogą się z nim zapoznać, co czyni, że cały proces jest w pełni Przejrzysty. Generują one także zwiększone Zaufanie stron, gdyż nie ma żadnej strony trzeciej, a zaszyfrowane zapisy transakcji są współdzielone przez wszystkich uczestników. Nie ma więc potrzeby kwestionowania, czy informacje zostały zmienione dla osobistych korzyści. Smart kontrakty są Wiążące, gdyż gwarantują, że nikt nie może nie dotrzymać warunków umowy, ponieważ raz uzgodniony kod algorytmu wykona ją bez względu na wszystko w momencie spełnienia wcześniej ustalonych warunków.

Ponieważ wszystkie transakcje, które mają miejsce na blockchainie, są z założenia szyfrowane kryptograficznie, bardzo trudno jest je zhakować. Dzieje się tak, ponieważ każdy zapis jest połączony z poprzednimi i kolejnymi zapisami w księdze rozproszonej, hakerzy musieliby zmienić cały łańcuch, aby zmienić pojedynczy zapis. Tak więc technologia ta oferuje zwiększone Bezpieczeństwo. Ponadto fakt, że księgi bloków są rozproszone w tak wielu różnych węzłach, sprawia, że zmiana zapisów jest prawie niemożliwa. Logika kontraktu jest bowiem uruchamiana równolegle na wszystkich węzłach blockchain, a wyniki są porównywane przez wszystkich uczestników. Blok potem replikowany jest w całej sieci, czyli w że w sieci znajduje się wiele jej kopii. Zapewnia to redundantną kopię zapasową wszystkich tworzonych dokumentów i wszystkich egzekwowanych kontraktów. W ten sposób powstaje prawie idealny Back Up danych. W teorii nikt nie może oszukać blockchaina. Ponadto wszystkie transakcje przeprowadzane na blockchainie są zapisywane w porządku sekwencyjnym i mogą być dostępne wraz z całą ścieżką audytu. 

Prywatność wszystkich zaangażowanych stron jest w pełni zabezpieczona kryptograficznie. Aczkolwiek prywatność w blockchain jest kwestią sporną, gdyż dotyczy ona także danych prywatności, o czym więcej poniżej. Pozytywnym aspektem jest fakt, iż w technologi blockchain nie dochodzi do utraty danych, ale jeżeli chodzi o dane osobowe, może to być niestety minusem.

TRUDNOŚCI LOSU

Pomimo powyższych zalet, wciąż napotykają one na poważne przeszkody na drodze do powszechnego przyjęcia się. Wynika to głownie racji tego, iż jest to dość nową koncepcja i nie została jeszcze w pełni zrozumiana. Jest ona także skomplikowana technologicznie, a także trudna do realizacji. Dodatkowo dochodzą także ryzyka prawne i użytkowe dotyczącymi ich stosowania. Obawy te w istocie spowolniły rozwój także w tym aspekcie.

I tak jedna z największych zalet (Code is Law) inteligentnych umów może się jednocześnie okazać ich poważnym minusem wadą. Jako że potrafią być one bardzo złożone, utrudnia to ich realizację przy jednoczesnym zachowaniu właściwego poziomu bezpieczeństwa. Dzieje się tak, iż opierają się na oprogramowaniu, a duża ich złożoność, może sprawiać iż mogą zawierać potencjalne bugi/błędy. Od momentu uruchomienia kontraktu w sieci bloków, jego modyfikacja jest utrudniona. Jeżeli okaże się wówczas, że w kodzie występuje błąd, może być on już niemożliwy do naprawienia. Jeden mały błąd może okazać się bardzo kosztowny, a takie smart kontrakty mogą być przecież wykorzystywane do wielo-milionowych transakcji. Warto również dodać, iż umowy te są wykonywane bez względu na to co się stało. Jeśli strony dostarczą też niewłaściwe dane wejściowe, umowa zostanie wykonana bez względu na to, co się wydarzyło. 

Kolejną barierą adaptacyjną jest brak wytycznych i przepisów regulujących inteligentne kontrakty. Nadzór nad tymi technologiami jest trudny, albowiem smart kontrakty są połączone także z technologią blockchain i innymi powiązanymi technologii, takimi jak górnictwo krypto-walutowe. Tak więc wymaga to kompleksowego ustawodawstwa dla całej gałęzi technologi blockchain. Dochodzą do tego problemy orzecznictwa i precedensów, jako że przepisy takowe mogą także funkcjonować w różnych jurysdykcjach prawnych. Tak więc rozwiązywanie sporów związanych z wykonywaniem smart kontraktów jest utrudnione. Dane transakcji zapisywane na blockchain są rozproszone, tak więc ciężko jest więc przypisać ewentualny spór pod konkretną jurysdykcję i określić właściwość sądu. Wymaga to ujednolicenia regulacyjnego na poziomie pan-narodowym…

Problemem może okazać się także staranność wykonania kontraktu, czy też wskazanie odpowiedzialnego za błędy występujące w kodzie. Jakąś tam furtką jest prawo cywilne, które dopuszcza dowolność form wyrażania woli. Aczkolwiek należy pamiętać jednak o ograniczeniach, wynikających z hierarchii prawa w danej jurysdykcji. W prawie polskim takowe ograniczenia to np. właściwość stosunku prawnego czy też ustawy i zasady współżycia społecznego. Teoretycznie w Polsce inteligentne kontrakty można by to podciągnąć pod art. 60 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym osoba dokonująca czynności prawnej może ujawnić swoją wolę w postaci elektronicznej. Tyle w teorii… 

Operacje na publicznym blockchain są dostępne dla wszystkich, tak więc wszyscy mogą je zobaczyć i obserwować. Tak więc tożsamość stron biorących udział w transakcji może być ujawniona, bądź też nie zawsze jest znana. Tutaj kwestie prywatności mogą być czynnikiem hamującym. Budowane są jednak nowe technologie, które będą poprawiały kwestię prywatności w sieciach blockchain. Rozwijane są także równoległe blockchainy prywatne, bądź też hybrydowe. Tutaj z kolei, anonimowość może budzić spore wątpliwości co do bezkarności/odpowiedzialności prawnej w przypadku, gdy któraś ze stron nie wywiąże się z umowy. Nadal nierozwiązanym i otwartym problemem jest fakt, iż danych osobowych nie można usunąć z blockchain, tak więc kasowanie rekordów historycznych jest na chwilę obecną nie możliwe. 

Do powyższego dochodzą także znaczące inwestycje początkowe, które mogą być konieczne w przypadku, gdy przedsiębiorstwo lub firma musi przystosować blockchain do swojego użytku. Jest to nowa technologia, przez co relatywnie droga, i charakteryzuje się ona znacznymi brakami kadrowymi. Firmy może interesować jednak fakt, że mogą to być początkowe inwestycje jednorazowe, a w przyszłości mogą przynieść potencjalne oszczędności, oraz generować zwiększone zyski. A liczba gałęzi przemysłu, która myśli o adaptacji blochchain i inteligentnych kontraktów jest duża i szybko rośnie.

GLOBALNY POTENCJAŁ PRZYSZŁOŚCI

Możliwości zastosowań w świecie rzeczywistym z wykorzystaniem inteligentnych kontraktów są nieograniczone. Zasadniczo, jeśli co-najmniej dwie strony zgadzają się co do zestawu zasad lub logiki biznesowej, mogą wytworzyć smart kontrakt, który jest realizowany bez żadnej ingerencji człowieka. Inteligentne kontrakty pozwalają programistom tworzyć aplikacje, które wykorzystują bezpieczeństwo, niezawodność i dostępność łańcucha bloków, oferując jednocześnie zaawansowane funkcje peer-to-peer z różnorodnych dziedzin, od pożyczek i ubezpieczeń po logistykę i gry. Pozwalają one na wymianę aktyw finansowych, środków pieniężnych, nieruchomości, dokumentów, oraz wielu innych wartościowych rzeczy w bezkonfliktowym i przejrzystym systemie bez udziału strony trzeciej. Powiązane cele ekonomiczne obejmują obniżenie strat związanych z oszustwami, kosztów arbitrażu i egzekucji oraz innych kosztów transakcyjnych.

Inteligentne kontrakty pozwalają programistom także na tworzenie szerokiej gamy zdecentralizowanych aplikacji i tokenów. Z kolei środowiska kryptowalutowe traktują tradycyjny pieniądz jako archaizm i twierdzą, że wszelkie operacje finansowe można przeprowadzać przy użyciu niepodrabianego ciągu znaków, bezpośrednio między członkami danej sieci.

Jednym z potencjalnych zastosowań inteligentnych kontraktów jest zarządzanie łańcuchami dostaw, gdzie inteligentne kontrakty mogą przechowywać całą dokumentację dotyczącą całego procesu, począwszy od pozyskiwania materiałów, a skończywszy na dostawie produktu. W trakcie transferu każde zdarzenie jest rejestrowane, wraz z każdym szczegół całego procesu wraz z zaangażowanymi pomiotami/osobami. W procesie mogą być wykorzystane Czujniki Internetu Rzeczy (IoT), które mogą pomagać w śledzeniu ruchy produktów, na każdym etapie ich drogi, począwszy od producenta do dostawcy. Rejestrują również, czy gotowe produkty zostały dostarczone do klientów, przechowują nawet historię wszelkich zagubionych lub spóźnionych dostaw, a także ich dokładne miejsca przeznaczenia. Idąc dalej, każda zainteresowana osoba będzie mogła sprawdzić, czy któryś z udziałowców nie naruszył warunków umowy. Tak więc zamówiłeś drogi Watsonie chiński samochód elektryczny, i producent mógłby ci udostępnić na jakim etapie jest twoje zamówienie, w wersji real-time.

Inteligentne kontrakty blockchain mogą być zastosowane w dziedzinie ochrony praw autorskich. Inteligentne kontrakty mogą być w stanie tworzyć i chronić prawa autorskie i robić to w sposób, który wzmocni obowiązujący obecnie system egzekwowania prawa. Mogą także ułatwić tworzenie (np. poprzez tokenizację NFT) i samodzielne egzekwowanie umów dotyczących praw autorskich. To nowe podejście polegające na wykorzystaniu kodu jako narzędzia samodzielnego egzekwowania praw jest częścią ruchu w kierunku nowego systemu “International Digital Rights Management“, który mogłyby być wykorzystywany jako narzędzie licencjonowania “międzynarodowych” praw autorskich. Przeniesienie praw autorskich było by wtedy szybsze i bardziej transparentne.

Jednym z potencjalnych zastosowań inteligentnych kontraktów jest Rządowy System Wyborczy/Referendalny. Jak wiemy demokracja opiera się na systemie głosowania, gdzie może dochodzić do fałszerstw, a większość procesów głosowania jest długotrwała i nieodpowiednia. Ręczne systemy głosowania nie są też w 100% dokładne, a Inteligentny kontrakt wyborczy mógłby rozwiązać wiele istniejących problemów. Proces taki mógłby być całkowicie dokładny i szybszy niż ręczny system głosowania. Nie było by potrzeby drukowania kart do głosowania, czy też otwierania lokali wyborczych, a sami wyborcy mogą głosować z dowolnego miejsca, w którym jest połączenie z Internetem. Problemy “wielkiego brata” to potencjalne oczywiste ryzyko.

Smart kontrakty są już wykorzystywane w systemach handlu aktywami finansowymi. Tradycyjna działalność finansowa zawsze wymagała pośrednika lub brokera. Sprawia to, iż cały proces jest dość często długi i kosztowny. Inteligentny kontrakt także eliminuje pośredniczącą część finansowania handlu. Wykorzystują one nowe procesy gwarancji kredytowej oraz wprowadzają nowe systemy płatności handlowej. W ten sposób cały proces finansowania handlu staje się prostszy, bardziej efektywny i mniej kosztowny dla kupujących i dostawców. Poprawia on także płynność środków finansowych. Z tego powodu DeFi może stać się zagrożeniem dla tradycyjnej bankowości komercyjnej.

Kolejne zastosowanie smart kontraktów to Rozproszone Przechowywanie Danych. Dzięki temu podmioty mogą tworzyć, przechowywać, wydawać lub odnawiać automatycznie dane w rozporządzonej bazie danych, kiedy tylko zajdzie taka potrzeba. Ponadto, jeśli zaistniała by konieczność lub wymóg trwałego usunięcia jakiegokolwiek zapisu zgodnie z prawem, można to również zrobić automatycznie.

Jednym z bardziej obiecujących gałęzi zastosowań inteligentnych kontraktów może okazać się Rynek Nieruchomości i Hipotek. Dzięki inteligentnej technologii handel nieruchomościami może stał się o wiele łatwiejszy i prostszy. Eliminowało by to potrzeby organizowania spotkań w celu sfinalizowania jakiejkolwiek transakcji. W takim systemie wymaga było by głowie podanie odpowiednich informacji o nieruchomości, jej właścicielu i kupującym, a sam proces uwierzytelniania były realizowany za pomocą podpisu cyfrowego zainteresowanych stron. Inteligentny kontrakt sprawdzi czy informacje są prawdziwe. I na koniec sprzedający otrzymuje zapłatę i a także przekazuje nieruchomość nowemu właścicielowi, np. pod postacią tokena NFT. Inteligentne kontrakty blockchain mogą być korzystne w procesie kredytów hipotecznych, gdzie sam proces udzielania kredytu hipotecznego nie jest łatwy, gdyż wymagana jest duża ilość informacji od wielu stron, od właściciela, developera, banku, prawników czy też beneficjenta kredytu hipotecznego, gdzie sam kredyt jest szacowny w oparciu o informacje o zarobkach, wydatkach, czy też zobowiązaniach. Wszystkie to sprawia, że procedura jest skomplikowana, kosztowna i długotrwała. Technologia ta załatwi wszystkie sprawy automatycznie i z wielką starannością. Nie będzie zamieszania, problemów, dodatkowych opłat ani komplikacji związanych z mnóstwem dokumentów. Co ważniejsze, wszystkie te procedury będą przejrzyste dla wszystkich członków zainteresowanych stron. Technologia ta połączy zainteresowane strony w celu sfinalizowania transakcji poprzez podpisanie umowy, która jest całkowicie cyfrowa i potencjalnie wolna od błędów. Obie zainteresowane strony będą wiedziały, co podpisują.

Z kolei systemy służby zdrowia mogą również wykorzystać technologię inteligentnych kontraktów jako swój system rejestracji, oraz zarządzania usługami medycznymi. Technologia blockchain będzie w stanie przechowywać dużą liczbę zapisów. Wszystkie zapisy mogą być zakodowane, gdzie tylko klucz prywatny może dać dostęp do zapisów i tylko odpowiednie osoby otrzymają ten klucz prywatny. Księga może również bezpiecznie przechowywać wszystkie prace badawcze, raporty z badań, zarządzanie bazami leków, danych pacjentów i innymi danymi medycznymi. 

Source: https://101blockchains.com/

Potencjalna lista jest potencjalnie bardzo długa. Już w 2014 ktoś skompilował takową, wskazującą gdzie może zostać zastosowany blockchain i zbudowane na nim inteligentne kontrakty.

• http://ledracapital.com/blog/2014/3/11/bitcoin-series-24-the-mega-master-blockchain-list

WNIOSKI

Wnioski są oczywiste. Technologia blockchain i działające na niej inteligentne kontrakty to przyszłość i warto zainwestować trochę czasu aby się z nimi zaznajomić. Smart kontrakty są rozwiązaniem rewolucyjnym dla wielu dziedzin gospodarki i życia. Proces wdrażania ich do praktycznego zastosowania jest jednak proces bardziej ewolucją niż rewolucją. Aczkolwiek, obecne ramy prawne nie wspierają w pełni technologii opartej na inteligentnych kontraktach i z oczywistych względów nie będą w najbliższej przyszłości. Rozwiązaniem jest wybór umów “hybrydowych”, które łączą tradycyjne teksty i dokumenty prawne z kodem inteligentnych kontraktów działającym na zaprojektowanych do tego celu blockchainach. Jednak nawet umowy hybrydowe pozostają w dużej mierze niezbadane, ponieważ do ich wprowadzenia w życie potrzebne jest nowatorskie ustawodawstwo. Pytanie kończącym tę cześć sagi Kryptolandii jest:

“Czy Państwo Polskie pracuje już nad takowymi technologami i regulacjami, czy czeka na to aby kupić je od innowacyjnych narodów”?

Ps. Jeżeli podobał wam się artykuł, zachęcamy do ocenienia, skomentowania, podzielenia się przemyśleniami i za-linkowania lub podzielenia się via media.

LITERATURA

1. https://www.youtube.com/watch?v=UH1tQidGR9U
2. https://hbr.org/2001/02/the-law-of-the-pack
3. https://www.rp.pl/abc-firmy/art18897161-blockchain-technologia-przyszlosci
4. https://www.wsb.pl/blog/blockchain-przyszlosc-ktora-dogonilismy
5. https://www3.weforum.org/docs/WEF_Building-Blockchains.pdf
6. https://cryptoadventure.com/a-guide-on-the-history-of-smart-contracts/
7. https://rpms.pl/blockchain-smart-kontrakty-w-praktyce/
8. https://cointelegraph.com/ethereum-for-beginners/what-are-smart-contracts-a-beginners-guide-to-automated-agreements
9. https://medium.com/ethereum-foundation-devcon-scholars/smart-contracts-47d74189ab42
10. https://remitano.com/forum/au/post/141-smart-contracts-a-milestone-innovation-from-ethereum
11. https://cloud.ibm.com/docs/blockchain-sw?topic=blockchain-sw-develop-smart-contracts
12. https://cloud.ibm.com/docs/blockchain-sw-213?topic=blockchain-sw-213-ibp-console-smart-contracts
13. https://www.youtube.com/watch?v=qdoUpGg_DpQ
14. https://www.youtube.com/watch?v=JPkgJwJHYSc – MIT
15. https://www.cftc.gov/sites/default/files/2018-11/LabCFTC_PrimerSmartContracts112718_0.pdf
16. https://www.fon.hum.uva.nl/rob/Courses/InformationInSpeech/CDROM/Literature/LOTwinterschool2006/szabo.best.vwh.net/smart_contracts_2.html
17. https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/pl/Documents/Reports/pl_Blockchain-technology-and-its-potential-in-taxes-2017-EN.PDF
18. https://nakamotoinstitute.org/the-idea-of-smart-contracts/
19. https://corpgov.law.harvard.edu/2018/05/26/an-introduction-to-smart-contracts-and-their-potential-and-inherent-limitations/
20. https://nakamotoinstitute.org/formalizing-securing-relationships/
21. https://hackernoon.com/blockchain-impacts-on-notarial-professions-a58245030a3f
22. https://notariuszki.com/wszystko-co-chcielibyscie-wiedziec-o-notariuszu-ale-baliscie-sie-zapytac/
23. https://ostechnix.com/blockchain-2-0-explaining-smart-contracts-and-its-types/
24. https://101blockchains.com/smart-contracts/
25. https://101blockchains.com/ethereum-smart-contracts/
26. https://101blockchains.com/what-is-a-smart-contract/
27. https://morethandigital.info/en/blockchain-possibilities-applications-use-cases-distributed-ledger-technology/
28. https://academic.oup.com/ijlit/article/26/4/311/5106727
29. https://blog.ipleaders.in/can-smart-contracts-used-protect-copyright/#: