Globalny system walutowy wkrótce upadnie wieszczą specjaliści od złota i spekulacji na nim. I tak już od kilku lat:) Złotem trzeba handlować aby na chleb zarabiać. Rozumiesz. W ostatnim intro-wpisie na wstępie zadałem ci kilka ciekawych pytań dotyczących wad systemów monetarnych? Pracę domową drogi Watsonie odrobiłeś? Teorię spiskową o nadchodzącej one-currency postudiowałeś? Dlaczego to tak ważne? Ano dlatego, iż dziś na koniec będziemy już snuli przypuszczenia co to będzie jak wielki dolar się przewróci. Wróćmy zatem do naszych wcześniej postawionych pytań. Co jest podstawową wadą obecnego systemu finansowego? Jeżeli rozumiesz obecne problemy, to czy potrafisz sobie wyobrazić jak będzie wyglądał system przyszłości? Kto będzie nowym globalny zarządcą w nowym unikalnym systemie monetarnym? Jesteś już w stanie wyobrazić sobie nową uniwersalną walutę światową zarządzaną przez de facto światowy zarząd? Czy te dwie rzeczy (waluta i zarząd) są światu potrzebne i raczej nieuniknione?

Spiskowcy snują teorię, iż obecny system wielo-waluto-gotówkowy zostanie całkowicie zniesiony i zastąpiony jednym światowym płacidłem, które będzie kolejnym krokiem do społeczeństwa bezwalutowego (cashless). Wszytko to oczywiście pod nadzorem przyszłego rządu światowego. Zastanowiłeś się kiedyś czy taki pomysł sam w sobie jest (nie)zły? Jak mógłby wyglądać ten światowy zarząd i nowy porządek finansowo-światowy? Kto miałby go wprowadzić i w jaki sposób? Przy użyciu siły, przymusu, różnych restrykcyjnych regulacji czy może poprzez pralko-piaskownicę, gdzie ludziki traktowane są jak dzieci w piaskownicy i wielka światowa mama próbuje je “uspokajać i pogodzić”, gdyż inaczej do końca dni swoich będą się łopatkować po głowach? Kto miałby być światowym liderem i w jaki sposób byłby on wyłaniany? Zapewne rozumiesz, że ludziki mają swoje fantazje i ambicje (bywają i chore) o posiadaniu coraz to większej władzy? Kto chciałby być zniewolony i inwigilowany? I jak to wszystko się ma w ujęciu ludzi mających większe pojęcie o ekonomii i finansach? Dlaczego wiele i różnych walut jest (nie)potrzebne? Otrzymałeś właśnie kolejny zasobny zestaw pytań, na które niestety nie mamy odpowiedzi, możemy sobie tylko gdybać. W komentarzach z chęcią poczytam co z twojej krytycznej analizy wynika. W końcu co kilka głów to nie jedna, a brain-storm-ing to poważna broń.

W poprzednim wpisie nakreśliliśmy obecny system monetarny, który oparty jest o hegemonię dolara antyamerykański. System ten zaczął oficjalnie funkcjonować w 1973s po upadku Smithsonian Agreement, kiedy to USA zawarły umowę z Arabią na petro-rozliczenia w dolarach, jak również ustanowiony został Konsensus Waszyngtoński. Co-niektórzy twierdzą, iż współczesny międzynarodowy system walutowy, jak dowodzi dotychczasowy okres jego funkcjonowania, jest systemem powszechnie akceptowanym przez społeczność światową. Zadecydować o tym miało przede wszystkim: elastyczność i ilość źródeł pieniądza światowego. Pomimo tych pozytywów i dużej stabilności światowego systemu walutowego, niektóre jego elementy są trudne do zaakceptowania dla krain zintegrowanych gospodarczo. I tak niezadowoleni zaczęli montować swoje alternatywy np. strefa EURO, którą opisaliśmy w zeszłym wpisie. Świat i jego gospodarka podlega ciągłym przemianom, mniej lub bardziej zaplanowanym. Konsekwencją tego są wzloty i upadki krain a nawet hegemoni na świecie. I tak w latach 70s zeszłego wieku zaczęło się wielkie odrodzenie cywilizacji chińskiej, która to małymi krokami zaczęła kontrolować światową gospodarkę, co w konsekwencji zapoczątkowało proces wspinania się RMB waluty po globalnej drabinie. 

RISE OF YUAN SYSTEM

Współczesny międzynarodowy system walutowy, jak dowodzi dotychczasowy okres jego funkcjonowania, jest systemem akceptowanym przez społeczność światową. System jest dość elastyczny i rozbudowany z właściwymi mechanizmami parkowania rezerw, a waluta globalna USD jest emitowana w USD, na rynku Eurodolara w Londynie oraz w rynku azjatyckim w Hong Kongu. Pomimo tych pozytywów i stabilności światowego systemu walutowego, niektóre jego elementy są bardzo trudne do zaakceptowania dla części krain świata. Rozpoczynają się zabiegi w celu wytworzenia świata wielobiegunowego. W tym celu wytworzył się gospodarzy blok państw BRICS (Brazil, Russia, India, China i South Africa) chcący zdetronizować Petro-Dolara, tworząc swoje bezpośrednie i narodowe swapy walutowe, starając się unikać przy tym USD w rozliczeniach handlowych. Zainicjowali oni również swoje własne systemy płatności oraz systemy clearingu finansowego. Chiny zaczynające grać pierwsze globalne skrzypce jako największa fabryka świata, rozpoczęły budowę Nowego Jedwabnego Szlaku, uruchomiły bank AIIB oraz podbijają gospodarczo cały świat, a wszystko w technice soft-power. Mówiąc krótko mają aspiracje na zostanie globalnym hegemonem z globalną walutą rezerwową. Czy i kiedy się im to uda? Czy ich waluta zdetronizuje status dolara? Są na dobrej drodze, ale wiele poważnych zakrętów jest jeszcze przed państwem środka. Poniżej możesz poczytać historię rozwoju RMB jako poważnej waluty rezerwowej.

Drogi czytelniku, właśnie zacząłeś czytać od dechy darmowy wpis. Jak już doczytasz do końca dechy to w ramach podziękowań za ciężką pracę autora chcielibyśmy cię prosić abyś ocenił przeczytane wypociny, bo autor nie-wielbłąd i pić musi, a i energii swojej musiał trochę przepalić. Na końcu wpisu masz mechanizm oceny w skali 1-5. Twoja nota dostarczy nam żywą ocenę sytuacji, wpłynie na rozwój bloga i poprawi jakość wpisów. Tobie z kolei będzie się lepiej i więcej czytało w przyszłości. Logicznie, twoje podziękowania widzimy mniej-więcej tak:   

Zafundowałeś ocenę 3 czy poniżej to wypadałoby abyś napisał w komentarzu co cię boli. Negatywne spostrzeżenia? Ortografia z gramatyką? Słaby Research? Wszystko na raz?  Jak dasz 4 lub więcej to wypadałoby byś pochwalił się znajomym - przecież właśnie stwierdziłeś ze materiał jest dobry, może nawet pierwszorzędny. Mechanizm Podzielisz Się linkiem znajdziesz tuż obok Gwiazdek Oceny. Czyli klikasz i pomagasz rozprzestrzeniać to co sam doceniłeś. W końcu „sharing is caring”. 

Mechanizm ten to nic innego jak Czym więcej Dajesz tym więcej Dostajesz, gdyż Linkując Dalej przekazujesz wiedzę komuś a ten ktoś może ci w przyszłości dostarczyć INFO² i Twoja Edukacja przyśpieszy. Tak więc Twoje Szanse rosną wraz z ilością Kliknięć. Twoje działania to nasz marketing, który powoduje iż sumarycznie jako Bmen Team rośniemy, a nam Pismakom być może uda się stworzyć jeszcze lepsza zawartość, gdyż będziemy wiedzieli czego po nas oczekujesz. W końcu - jeśli nie będzie publiki to i my nie będziemy pisać, a i ty nie będziesz miał czego czytać i z czego się edukować. Bez was nie będziemy istnieć i my. Mechanizm SYMBIOZY jest raczej ci znany, także rozwijajmy się razem. Koncepcja tego bloga jest darmowa i chcielibyśmy aby taka została gdyż edukacja to temat przedni. Działasz i będzie ci dane, nie działasz i może być ci odebrane. Tak więc Klik&Share lub jak wolisz Klik&Comment. Obie akcje nie-gryzące, a więc śmiało. Ilość gwiazdek to od teraz wskaźnik Przód-OR-Regres.

Początki Renminbi (RMB) aka Yuan rozpoczęły się w 1949 kiedy to powstała The People’s Republic of China, która utworzyła The People’s Bank of China (PBoC). Przez długi okres czasu Yuan pozostawał jako mało-znacząca waluta lokalna. W 1978 Chiny pod rządami Deng Xiaoping rozpoczęły procesy reformowania i zainicjowali politykę otwartości, ścigając do siebie potężne inwestycje z USA. Warto w tym punkcie zaznaczyć, iż od 1978 chińska ekonomia urosła 35+ razy!!, co pokazuje dynamikę rozwoju i siłę Chin, ich gospodarki jak również rosnący status ich waluty. Trzy dekady temu rozpoczął się proces pod tytułem: Rise of Yuan System. Ważniejsze wydarzenia z życia RMB zestawione są w poniższym Timeline.

• W grudniu 1996 Chiny zezwalają aby Yuan był wymienialny na zagraniczne waluty w handlu trans-granicznym.
• Styczeń 1997, RMB zostaje połączony pegiem do USD.
• W 2001 Chiny dołączają do WTO i zaczyna się proces luzowania restrykcji walutowych na RMB.
• Luty 2004, banki z Hongkongu rozpoczynają oferowanie indywidualnych usług (depozyty, karty kredytowe) denominowanych w RMB.
• W 2005 Chiny rozpoczynają proces de-peggingu RMB w stosunku do USD, zezwalając na ograniczony korytarzem kurs płynny.
• Lipiec 2007 to czas kiedy China Development Bank emituje pierwsze RMB-denominowane bondy w Hongkongu.
• W 2009 Hongkong zaczyna oferować rozliczenia dla chińskiego importu i eksportu ze świata w RMB.
• 2008, Chiny ustalają ponownie peg do dolara w odpowiedzi na globalny kryzys finansowy.
• W 2009 rozpoczyna się internacjonalizacja RMB.
• 2010 jest rokiem otwierania rynku off-shore dla RMB w Hongkongu.
• Czerwiec 2010, następuje pierwsza duża emisja obligacji korporacyjnych (w RMB) w Hongkongu. 
• W listopadzie 2010 Chiny rozpoczynają bezpośrednią wymianę Yuana i Rubla na rynku między-bankowym. W kolejnych latach dołączają inne waluty główne.
• 2012, chińskie firmy zaczynają używać RMB w handu finansowym. 
• Styczeń 2012, Hong Kong podpisuje porozumienie z City of London na wytworzenie offshore Yuan trading centre.
• W roku 2013 przewodniczący ChRL podczas wizyty w Kazachstanie przedstawił pomysł utworzenia nowego Jedwabnego Szlaku z Chin do Europy. 
• W tym samym roku Chiny de-tronują USA jako największy na świecie kraj handlowy, tytuł który USA trzymało przez 6 dekad.
•  W 2013 Industrial and Commercial Bank of China (ICBC) zostaje clearing bankiem dla Yuana offshore w Singapurze.
• W 2013 PBOC i Bank of England podpisują porozumienie na currency swap line, a Hongkong uruchamia pierwszy na świecie offshore yuan inter-bank rate fixing.
• W 2015 rozpoczyna się harmonizacja instytucji finansowych w Shanghai Cooperation Organisation (SCO).
• W październiku 2015 PBOC uruchamia konkurenta zachodniego systemu rozliczeń SWIFT. System nazywa się China International Payment System (CIPS) i zezwala wybranym zagranicznym bankom na dołączenie do systemu.
• 2015, około 1/3 całego handlu Chin jest rozliczana w RMB, stając się trzecią walutą handlową po USD i EUR.
• W listopadzie 2015 Chiny ogłaszają, iż do 2020 onshore Yuan stanie się w pełni wymienialny. 
• W grudniu 2015 IMF ogłasza włączenie Yuana do elitarnego klubu SDR, rezerwowego koszyka walutowego.
• Luty 2016, Chiny ogłaszają wytworzenie China Interbank Bond Market, zezwalając zagranicznym instytucjom na obrót ich długiem poprzez chińskie banki.
• W sierpniu 2016 Bank Światowy zatwierdza pierwsze obligacje denominowane w SDR, otwierając tym drogę do umiędzynarodowienia SDR jako waluty globalno-rezerwowej. Emisja następuje w Chinach. 
• W październiku 2016 Renminbi dołącza do klubu walutowego SDR, jako piąta waluta rezerwowa z wagą 10% tego elitarnego klubu (wraz z USD, EUR, GBP i JPY).
• W między czasie Chiny importują potężne ilości złota i otwierają fizyczną giełdę złota. 
• 2017 to rok ogłoszenia linku Petro-Gold-Yuan, gdzie Chiny są już największym importerem węglowodorów.
• Początek 2017, Chiny ogłaszają zaawansowany stan prac nad krypto-Yuanem, jako cyfrową walutą narodową.
• Listopad 2017, Chiny rozpoczynają otwieranie swoich rynków finansowych dla zachodnich instytucji, jak również rozpoczynają handel złotem w Shenzhen.
• 2018/2019, RMB ma szanse stać się pełno-wymienialną walutą, a Shanghai stać się globalnym centrum finansowym. 

Jak zapewne zauważyłeś Chiny mają walutę występującą w dwóch wersjach: Yuan onshore (CNY) i offshore (CNH), podobnie jak dolar i eurodolar. CNH jest walutą swobodnie handlowaną na zagranicznych rynkach, podczas gdy onshore yuan (CNY) jest ściśle kontrolowany przez chiński bank centralny (the People’s Bank of China, PBoC). Dlatego też RMB nie jest walutą w pełni-wymienialną. Onshore RMB jest handlowany tylko w Chinach kontynentalnych, a głównym rynkiem na świecie dla Yuana offshore jest Hongkongu. Kurs offshore jest wskaźnikiem przyszłej wyceny Yuana i mówi w którym kierunku kurs lokalnego RMB będzie raczej podążał. Różnica (spread) offshore-onshore jest generalnie mała i raczej kontrolowana, gdyż świadczy o stabilności finansowej Yuana. Duże spready powodują “dziwne” i duże transfery pomiędzy Yuanami. Tak więc PBoC dba o to aby rozjazd walut nie był zbyt duży < 15c. Duża różnica kursowa wskazuje na sytuację, kiedy to spore problemy nękają chińską walutę, jak i ich gospodarkę, jako że waluta wskazuje też na stan gospodarki.

Trzy dekady temu Chiny zapoczątkowały budzenie się imperialnego smoka, gdzie świat jest świadkiem prawdziwego chińskiego rozwoju gospodarczego, politycznego i rosnącego zasięgu militarnego. Zasięg ten jak i integracja w zglobalizowanym świecie były stopniowe i stosunkowe ciche w zeszłych dekadach, lecz dynamika zmian ostro przyspieszyła w przeciągu ostatnich 10 lat, powodując potężne zmiany geopolityczne na całym globie. W 2013 Chiny stały się największą fabryką świata, największym eksporterem i drugim co do wielkości importerem. Chiny są największym importerem surowców na świecie. Sytuacja ta sprawiała, iż Chiny chcą umiędzynarodowić RMB i dać mu status poważnej waluty globalnej. Promocja RMB została zapoczątkowana. Czy obecna sytuacja Yuana pozwala na taki status? Raczej jest to mało prawdopodobne z powodów opisanych poniżej, ale państwo środka pracuje aktywnie nad problemami.

Chiński Yuan nie jest walutą w pełni wymienialną i są zastrzeżenia jak mechanizm fixingu działa w praktyce, gdyż PBOC robi to w oparciu o swoje własne i nie jawne wytyczne. Rodzi się więc zasadnicze pytanie: jak duży kapitał może tam zaparkować skoro nie ma pewności czy i po jakim kursie uda się w okresie późniejszym sprzedać RMB? Rynki finansowe są zamknięte dla świata, co w konsekwencji powoduje, iż instytucje finansowe ze świata mają utrudniony dostęp do chińskich instrumentów finansowych, czyli akcji, bondów i instrumentów pochodnych, jak również dostęp do giełdy surowców i w tym rynku fizycznego złota. Jak więc duzi gracze światowej finansjery mogą operować na takim rynku kapitałowym? Koncesje na dostęp do rynku? Jak to się ma do dobrowolności i dostępności waluty rezerwowej? Ostatnimi czasy pojawiły się pierwsze informację o próbach otwierania się na świat dla międzynarodowej finansjery, tak więc coś zaczyna się dziać w tym temacie.

Chiny to potężna ekonomia, która z racji szybkiej dynamiki wzrostu wymaga poważnej stymulacji płacidłem. I oto w ten sposób państwo środka wytworzyło największą bańkę długu w historii globu. W dekadę wydrukowali ponad $34 biliony USD długu oficjalnego “On-Balance Sheet” , gdzie pokrycie kapitałowe PBOC ma na poziomie $2bilionów. W swoim najnowszym raporcie z 2017 Financial Stability Report (pg.48), PBOC wykazał także, iż całość “Off-Balance-Sheet”, czyli “Un-regulated Shadow Banking” mają na poziomie około $37 Bilionów USD. Jak ta całkowita liczba ma się do kryzysu z 2008? Pęknięcie tej bańki będzie katastrofalne w skutkach i spowoduje prawdopodobnie dekadę stagnacji, i raczej poważną dewaluację RMB. Mówiąc w skrócie nikt chyba za bardzo nie wie co tak naprawdę dzieje się w chińskim ekosystemie bankowym. Dodatkowym problemem chińskiego długu jest jego niedostępność (lub znikoma) dla świata, dlatego też chiński rynek długu nie jest ani duży (w ujęciu międzynarodowym), ani płynny i w dodatku lokalny. Tak więc obecna bańka kredytowa, największa jaką świat do tej pory widział generuje potężne ryzyko dewaluacji RMB w mojej ocenie do około 8.5 za USD. Chciałbyś trzymać swoje oszczędności w chińskim RMB biorąc powyższe pod rozwagę? Jakie jest obecnie zaufanie do PBOC, który dźwiga na barkach ogromną piramidę finansową finansującą centralnie sterowaną gospodarkę, która jest podtrzymywana mniej lub bardziej jawnym dodrukiem? Jak szybko i gdzie będziesz mógł sprzedać chińskie papiery dłużne? Rodzi się też kolejne pytanie za 100pkt: Po co ci Yuan na świecie, skoro jest on obecnie jeszcze mało używany? Co się stanie i jakie będą straty kiedy dojdzie do dewaluacji RMB? Rozumiesz problemy? Dlatego nie widzę obecnie żadnego powodu aby RMB stał się nagle alternatywą dla USD. Ale jak już wcześniej napisałem trwają aktywne pracy w tym temacie, o czym świadczyć może nowy system płatności za surowce. 

Chiny pracują poważnie nad internacjonalizacją RMB i otwarciem swoich rynków finansowych. W 2017 wymyślili mechanizm rozliczania głównych surowców zwany Petro-Złotym-Yuanem. Oznacza to, iż będą płacili za dostawy ropy (i prawdopodobnie innych ważnych surowców jak gas czy miedź) Yunami, a dodatkowo będą oferować kontrahentom koncesję na operowanie na chińskich rynkach finansowych. Posiadający RMB sprzedawca, mający dostęp do chińskiego rynku finansowego będzie mógł nabyć kontrakty na złoto na giełdzie w Shanghai, które są rozliczane fizycznie i wywieźć złoto do domu. Strategia ta idzie jeszcze o krok dalej. Dostawca mając koncesję ma prawo działać na chińskich wewnętrznych giełdach, więc może nabywać akcje, obligacje i i inne papiery wartościowe. Nowy mechanizm płatności to elastyczne rozwiązanie wiążące RMB ze ropą i złotem, gdzie istnieje możliwość ale nie konieczność wymiany barterowej używając chińskiego fiata. Jest to tak naprawdę mechanizm fizyczna ropa za fizyczne złoto dla zainteresowanych. Dodatkowo nie jest to peg ale link, czyli mechanizm płynnej zmiany wartości i w dodatku nie-obowiązkowy, a to oznacza, iż ceny RMB, ropy i złota będą ustalane rynkowo na chińskich giełdach. Chiny powiązały więc dwa najważniejsze surowce świata z RMB. Jest to bardzo odważny krok w kierunku umiędzynarodowienia RMB, jak również kolejny krok do stabilizacji i powszechności RMB na globie, po zeszłorocznym włączeniu RMB do koszyka SDR. Chiny obchodzą w ten sposób skutki możliwego embarga USA, eliminują dolara ze swojej wymiany miedzy-narodowej, a tym samym eliminują zależność od dolara, oznacza to też koniec amerykańskiego nadzoru poprzez instytucje finansowe z USA. Wynika z tego prosty ale jak bardzo ważny wniosek: Chiny zaczynają kontrolować własne przepływy kapitałowe a tym samym coraz bardziej wypychają USA z rynków azjatyckich. 

Droga chińskiego RMB do statusu głównej waluty rezerwowej jest ciągle daleka, gdyż najpierw będzie ona musiała być w pełni-wymienialna, czyli float na FX, a kolejnym o wiele ważniejszym krokiem będzie inter-nacjonalizacja rynku długu w RMB na świcie, jego pogłębienie jak i jak wytworzenie światowego rynku handlu real-time, gdyż płynność takich instrumentów finansowych to rzecz najważniejsza, gdyż bez właściwego rynku długu nie można mieć poważnej waluty rezerwowej. Dlatego też jak już wcześniej napisałem w chwili obecnej nie ma właściwego kandydata na przejęcie funkcji głównej waluty rezerwowej. To jeżeli chodzi o pojedynczą walutę, ale koszyk walut ala ETF-walutowy od świata rozwiniętych gospodarek to bardzo realna propozycja, prawdopodobnie dyskutowana już w kuluarach.

MIĘDZYNARODOWY ETF WALUTOWY jako CURRENCY SYSTEM 

Nowy system na horyzoncie o czym można było się przekonać już w 2008. Zapasy o wytworzenie nowego systemu monetarnego rozpoczęły się jednak o wiele wcześniej. Po upadku Bretton Woods nowy system został wytworzony w oparciu o Washington Consensus, czyli liberalizm finansowy w najczystszym wydaniu. Miało to oczywiście swoje konsekwencje w postaci kryzysów finansowych na całym świecie. Martin Wolf przeprowadził analizy i wykazał, że wszystkie kryzysy finansowe od 1971r zostały poprzedzone dużym napływem kapitału do regionów dotkniętych kryzysem. Kryzysy te powodowały, iż pojawiały się poważne światowe apele o regulacje i reorganizację systemu międzynarodowego, mające na celu rozwiązanie problemu spekulacyjnych przepływów kapitału. Kryzys 2008 i jego światowe konsekwencje spowodowały jednak, iż temat wszedł oficjalnie na czołowe salony światowej polityki. The financial meltdown of 2008 prompted calls for a global financial system that curtails trade imbalances, moderates speculative capital flows, and prevents systemic contagion.

We września 2008 r Nicolas Sarkozy, ówczesny przewodniczący EU zaproponował aby rozpocząć działania mające na celu reorganizację obecnego systemu finansowego. W października 2008 r. brytyjski premier Gordon Brown miał powiedział, że światowi przywódcy muszą się spotkać, aby zgodzić się na nowy system gospodarczy. W konsekwencji tych zapasów na waszyngtońskim spotkaniu G-20 w 2008 zaadaptowano plan stymulacji rynków finansowych, czyli dodruk nieskrępowany. W marcu 2009 zarządca chińskiego PBoC Zhou Xiaochuan w swojej przemówieniu Reform the International Monetary System opowiedział się za pomysłem Keynesa aby wytworzyć centralnie zarządzaną globalną walutą rezerwową, stwierdzając iż powodem załamania się Bretton Woods był błąd nie przyjęcia zaproponowanego przez Keynesa Bancora. Dodając przy tym (Dr Zhou), iż waluta krajowa jest nieodpowiednia do wykorzystania jej jako globalnej waluty rezerwowej. Wynika to z Dylematu Triffina, czyli trudności jakie napotykają emitenta waluty rezerwowej, próbującego jednocześnie osiągnąć cele swojej krajowej polityki pieniężnej i równoczesnego zaspokojenia zapotrzebowania innych krain na walutę rezerwową. Dr Zhou zaproponował stopniowe przejście w kierunku zwiększonego wykorzystania Specjalnych Praw Ciągnienia (SDR) jako centralnie zarządzanej globalnej waluty rezerwowej. Jego propozycja wzbudziła duże międzynarodowe zainteresowanie. Później w 2009 miał także dodać, iż jest to także w interesie USA jak i całego świata. Na londyńskim sumicie G20 w 2009 zdecydowano o dodruku dodatkowych 250mld USD (w SDR) i ich dystrybucje do państw członkowskich wg. podziału praw głosowania. Po szczycie Gordon Brown (zwolennik nowego systemu) miał powiedzieć “The Washington Consensus is over“. W Davos 2010 na World Economic Forum Sarkozy jako już prezydent Francji kolejny raz zaproponował rozpoczęcie prac nad nowym system finansowym świata, a w 2010 BoE wydał raport, w którym stwierdził iż obecny system jest gorszy niż ten z Bretton Woods. Po kryzysie europejskim w 2011 kilka ważnych osób np. Paul Volcker i szef Banku Światowo Robert Zoellick, oraz obecna szefowa IMF Christine Lagarde wyraziło opinie, iż świat musi rozpocząć reformy światowego systemu monetarnego. W 2016 szef indyjskiego banku centralnego RBI Raghuram Rajan wezwał do nowego agreement-u Bretton Woods jako pakietu przeciwdziałającemu polityce ‘beggar my neighbor‘.

Tak więc wygląda na to że wszyscy wielcy tego świata widzą, iż obecny systemie działa nie tak jak powinien i należałoby go zmienić tak aby odzwierciedlał interesy wielobiegunowe. A co na to USA jako obecny beneficjent? Jak już wykazaliśmy porozumienie Petro-Dolar jest już raczej nie-aktualne, gdyż USA stało się eksporterem netto ropy a krainy OPEC nie inwestują już swoich nadwyżek tylko w USA, a właściwie to palą one swoje rezerwy, gdyż ropa jest obecnie bardzo tania. Oznacza to mniej/więcej zwijane się dolara z światowych rynków, czyli globalna deflacja dolarowa. Kolejnym argumentem jest akceptacja chińskiego RMB do koszyka SDR, co wymaga 70% głosów w IMF, czyli de facto zgody USD. Oznacza to, iż USA raczej zaakceptowały fakt nadchodzącej zmiany systemu na nowy.

CYFRYZACJA PŁACIDŁA

W 2008 rozpoczęła się rewolucja z dziedzinie cyfryzacji płacidła, gdzie niejaki Satoshi Nakamoto zaimplementował koncepcję krypto waluty, którą opisał w 1998 programista Wan Dai. Jest to koncepcja waluty o zdecentralizowanej strukturze Block-Chain i opartej na poważnej kryptografii, tak więc potrzebujesz mocy obliczeniowej komputerów aby działać w dziedzinie. Wszystko to opiera się o Cyfrowe Transakcje wymiany potwierdzane przez niezależne jednostki z całego świata, w oparciu o matematykę i ilość energii potrzebniej do jej liczenia. Bitcoin is an expression of extreme technological libertarianizm. Niektórzy twierdza, iż BTC ma pokrycie w energii (fully backed by electricity), ale jak to się ma egzystencji collateral-u? Znasz powiedzenie: amba-fatima, było i nima ? Koncepcja krypto-waluty opartej na Blockchain trafiła na podatne grunty i pasjonaci-amatorzy zaczęli udoskonalać algorytmy stojące za Blockchainem, jak również rozwijając nowe i bardzo ciekawe koncepcje waluty jak i kontraktów cyfrowych. Jednym słowem wytworzyli potężne biblioteki mechanizmów i algorytmów, z których można teraz wybierać, montować i tworzyć nowe cudowne, uniwersalne jak i bardzo zaawansowane technicznie płacidła i systemy rozliczeń. Jest to oczywiście Open-Source, czyli każdy może popatrzeć i użyć, jak wg. koncepcji działania mechanizmu dyspersji naturalnej: 

Algorytmy Wodzireja to 5 potoków z 55 obiegami jednocześnie. 

Na tym etapie zatrzymajmy się i odpowiedzmy sobie na pytanie: Na ile oryginalność i pomysłowość koncepcja BTC i Blockchain należała do Satoshi-ego Nakamoto? Musisz sobie sam na to odpowiedzieć, ale mając już niemałe zrozumienie światowego systemu płacidła, banków centralnych itp. musisz chyba sam stwierdzić, iż wszystko to jest bardzo grubymi nićmi szyte. Dodatkowo żyjesz w świecie, w którym elektroniczny większy brat wszytko widzi, a każda waluta oparta na Blockchain jest 100% nie-anonimowa 🙂 Wartym zauważenia jest też przypuszczenie, iż 1% of the Bitcoin Community Controls 99% of Bitcoin Wealth. Wymowne, nieprawdaż? Niektórzy konspiratorzy idę jeszcze dalej i twierdzą, iż akcja była z góry zaplanowana. Możesz też pooglądać rewelacje o Mysterious History of Bitcoin. Ile w tym prawdy to musisz już sobie sam odpowiedzieć drogi Watsonie. Chciałem ci tylko przypomnieć, iż bredzić każdy może, trochę lepiej trochę gorzej. 

Niedługo było nam czekać na narodowy development krypto-walut. Zarządy światowych krain mając po dyspozycji całą dostępną wiedzę zaczęły sobie same montować własne krypto-waluty: Chiny, Rosja, UK, India, Japan, BRICS, CommonWelth zaczęło pracę nad swoją własną walutą rozliczeniową, a sam BIS zarekomendował krainom aby zaczęły pracować nad własnymi krypto-walutami. @cynik z dwagrosze.com pyta kiedy krypto-złoty? Raczej niedługo, jak że nasi lokalni włodarze też raczej mają coś dla nas w zanadrzu. Poczytaj jak nie wierzysz. Będą to oczywiście płacidła narodowe ale już w wersji z-centralizowanej, czyli pod kontrola jednego organizmu, które w kolejnym kroku staną się obiektem prawa o legal tender, z którego wynika w linii prostej, że jest to jedyne akceptowalne płacidło w krainie. Masz cyfrowy portfel to kupujesz, nie masz to wracasz na łono natury hodować sobie swoje własne marchewki i świnki. Rodzi się jednak proste pytanie? Jak zapłacisz podatek od powietrza skoro on w wirtualnym świecie musi być uiszczony? Nie każdy chce, ale każdy może zostać zmuszony do używania czegoś co nie-namacalne i w dodatku narażone na poważne straty jak miało to ostatnio miejsce kiedy to ktoś raczej “niechcący” unicestwił cyfowe portfele warte bagatela $300mln USD. Tak więc bardzo dużo się dzieje cyfrowym płacidle, a IMF już oficjalnie sugeruje centralnym bankierom aby szybko się przyzwyczajały do wirtualnej waluty.

TWO-TIER KRYPTO-CENTRALIZED CURRENCY SYSTEM

Analiza sytuacji 2008 pokazała jasno i wyraźne, że ostatni kryzys finansowy nie był cykliczny, lecz strukturalny. Wynikła z patologicznego rozrostu sektora finansowego, który oderwał się od realnej gospodarki i oddał spekulacyjnemu pseudo-rozwojowi, napędzanemu masowym drukowaniem pieniądza bez pokrycia i polityczną korupcją blokującą wszelkie próby walki z tym rakiem. Upadek systemu z Breton Woods ma też konsekwencje w postaci FINANCIALIZATION of the world economy, co opisze w oddzielnym wpisie. Tak więc współczesne zachodnie gospodarki skazane są na upadek z powodu gigantycznych piramid finansowych zarządzanych przez wygłodniałych rentierów obracających kosmicznymi instrumentami pochodnymi. Kto jest winny? Przede wszystkim nieodpowiedzialna polityka pieniężna największych banków centralnych i wynikający z niej spadek zaufania do waluty. Czyli centralni szamani, ci sami którzy kreślą nam właśnie nowy system, który będzie ich dzieckiem i przez nich zarządzany. Czy odrobili oni lekcje z historii i tym razem zaimplementują właściwe mechanizmy obrony i ochrony systemu monetarnego np. oparcie koszyka walutowego o materie rzeczywistą nie możliwą do wydrukowania np. kruszce, ziemię itp? Wiele na to wskazuje.

Zadasz zapewne pytanie jak zaawansowane są prace kreślarskie w układzie międzynarodowym? Raczej poważne. Obecny system monetarny umarł de facto w 2008 i obecne operacje centralnych bankierów to nic innego jak działania live support, wszystko w celu zdobycia dodatkowego czasu wymaganego do wytworzenia i wprowadzenia nowego systemu, o którym centralna finansjera z IMF na czele od dłuższego czasu zaczęła nam komunikować. Rozwój prac nad zcentralizowanym płacidłem uniwersalnym pod nadzorem właściwych instytucji międzynarodowych, o czym mówi sama Christine Lagarde rozpoczął się po kryzysie w 2008. Tak więc IMF nie ukrywa swoich prac nad systemem. Jak to ma być zrealizowane? Są przypuszczenia, iż zostanie użyte do tego narzędzie ACChain, które będzie podstawą nowej krypto-waluty-jednostki-rozliczeniowej. 

Mechanizm ACChain (Asset Collection Chain) to proces w którym następuje dygitalizacja (zamiana na ciąg cyfr i znaków o zdefiniowanym znaczeniu) rzeczy materialnej (np. twój dom), gdzie ACC będzie miał legalne prawa do tego realnego aktywa. Kolejnym krokiem będzie tokenizacja ACC w oparciu o krypto-walutę-kontrakt (np. BTC+ETH), gdzie wynikowa kombinacja ACC i krypto-waluty zostanie wyrażona w cyfrowym tokenie SDR (Digital Token SDR) i wyrażona w lokalnym (krypto)płacidle, które będzie za-pegowane do SDR. Token ten będzie posiadał legalne prawa do realnego aktywa, co oznacza iż właściciel tokena będzie posiadaczem rzeczy materialnej. Nie wierzysz to poczytaj: Digital Asset SDR System: Establishing New Order Of Blockchain Finance. Co nowa waluta uniwersalna oznacza dla świata? Jeżeli dobrze interpretujemy zamiary kreślarzy to przyszłe globalne płacidło będzie miało fizyczne opracie we wszystkim co cię otacza, jako że digital token będzie mógł być wytworzony dla każdej rzeczy materialnej, nawet twoich pantalonów. Czyli co? Krypto-SDR ma szanse ma być backed by the world of tangible assets!! Temat jest rozwojowy i zajmiemy się nim dokładniej we wpisie o krypto-SDR. Musimy tutaj dodać, iż Chiny bardzo aktywnie promują agendę IMF. Zapewne czytałeś o rewelacjach, iż LIBOR zostanie zapakowany do trumny w 2021. Zastąpienie Libor-u czymś innymi to raczej skomplikowana sprawa, gdyż jest to obecny wszędzie na świecie benchmark. Ale gdyby tak następcę podpiąć pod krypto-kontakty? To może już zmienia postać rzeczy. Istnieje wiele opcji a sam FED proponuje np. Secured Overnight Funding Rate (SOFR), ale o przygodach LIBOR dziś pisać nie będziemy. 

Czyli co nas czeka? Ano będziesz żył prawdopodobnie w świecie gdzie obowiązuje Two-Tier Krypto-Centralized Currency System with Digitization of Real Wealth. Taki może być nowy system monetarny drogi Watsonie. Lokalnie będziemy używać PL-coina, EURocoina , FEDcoina podczas gdy w ruchu między narodowym kreślony jest Krypto-SDR, jako międzynarodowa waluta rozliczeniowo-rezerwowa, która będzie miała raczej wiele form np. M-SDR i O-SDR, o których jeszcze mało wiemy ale są już komunikowane. Swoją drogą nawet konserwatywni w temacie płacidła szwajcarzy pracują nad e-frankiem. W mojej ocenie każda instytucja finansowa świata nie działająca już teraz obecnie w dziedzinie krypto-płacideł, cyfro-kontaktów itp. za 5lat będzie pakować manatki, gdyż nawet w Afryce ilość smart-funów rośnie w tempie wykładniczym. Wartym zauważenia jest fakt, iż Chiny jako nowy hegemon już teraz dominują w micro-płatnościach cyfrowych.

Plany są kreślone i są już raczej na bardzo zaawansowanym poziomie. Pytanie się rodzi: Jak odejść od USD, skoro on wszechobecny i wciąż lubiany? Jest to skomplikowane pytanie, gdyż ilość USD, czyli długu w USD jest potężna i aby zrezygnować z obecnego systemu należy dokonać deflacji dolarowej. Czyli co? Prace na problemem raczej już trwają i rozwiązania będą wdrażane podczas nadchodzących problemów gospodarczych. Dlatego też USD szybko nie zniknie, a dodatkowo wygląda na to, iż wujek Sam też będzie brał udział w tworzeniu nowego płacidła. Proces ten jest już chyba rozpoczęty pod nazwą “re-engeenering the dollar concept”, który opiszemy w detalach w przyszłości, ale poniżej bardzo szybkie streszczenie tematu abyś rozumiał w jakim celu te zapasy.

RE-ENGINEERING of THE DOLLAR CONCEPT

Poczytałeś gold-bugów i już wiesz że USD upadnie i pozostaną po nim smród i kapcie. Nie upadnie, przynajmniej nie tak jak im się to im wydaje. Otóż cały świat trzyma oszczędności w USD. Zadaj sobie więc pytanie? Kto o zdrowych zmysłach stłucze sobie wszystkie prawie wszystkie jajka w koszyku? Odpowiedź już masz. Dlatego USD będzie miał się raczej dobrze, ale w ramach kuluarowych zapasów zostanie on raczej delikatnie i stopniowo zdewaluowany, przypuszczenia są że w granicach od 25 do 40%. Po co te całe zapasy? Wszystko w celu zwiększenia konkurencyjności wewnętrznej USA, czyli poprawienie warunków eksportu i obniżeniu stosunku zadłużenia do PKB. Będzie to de facto transformacja USA z globalnej do lokalnej waluty, gdzie FED przestanie być bankiem centralnym świata. Obecnie FED pełni funkcję rezerwy federalnej dla całego globy, co wynika ze statusu waluty narodowej jako globalnej (Tiffin Paradox). 

Obie funkcje będą musiały zostać ponownie zdefiniowane i prze-projektowane w celu dostosowania ich własnych zależności krajowych, a także ich zewnętrznych relacji z resztą świata bankowego i monetarnego. Wydaje się, iż strategia polityczna Trumpa wpasowuje się w to zadanie. Przeprojektowanie dolara i przekształcenie Rezerwy Federalnej to zasadnicze aspekty dopasowania Ameryki do nowych i powstających międzynarodowych ram monetarnych. Zbliżające się przejście pozwoli dolarowi na ostateczną deprecjację, co z kolei spowoduje, że eksport z USA będzie znowu tańszy. Będzie to miało też swoje koszty, jako że USA nie będzie żyło już na bardzo tanim kredycie. Samo przeprojektowanie dolara nastąpi zapewne dzięki korektom wyceny i ponownym ustaleniom kursów walutowych. Duże kwoty USD, które zgromadziły się na rachunkach rezerw dewizowych na całym świecie zaczną być zmniejszane poprzez zastąpienia i wymiany. Wszystko to nastąpi prawdopodobnie w ramach SDR i nowego funduszu od IMF pod nazwą “Substitution Fund“. Podobnie z potężnymi ilościami długu. Chyba że? reformatorów zaskoczy kryzys 🙂 TRENDS TODAY CAN BE ACCELERATED TOMORROW IN THE EVENT OF A CRISIS.

BANCOR 2.0 jako PŁACIDŁO na 5+

Sprawy międzynarodowego płacidła i systemu rozliczeń to są raczej poważne zagadnienia i ze swej natury bardzo delikatnie komunikowane. Od kiedy można przypuszczać, iż ktoś tam gdzieś rozmyśla nad nowym pełnowartościowym systemem monetarnym? Raczej od dawna. Jednym z pierwszych znaków była publikacja the Economist “Get Ready For The Phoenix”, kiedy to autorzy zasugerowali powstanie w 2018 nowej waluty globalnej PHOENIX (jak ten z popiołów). Swoją drogą zaistniała ciekawa korelacja czasowa z SDR-em. SDR to jednak ciągle koszyk walut narodowych ze wszystkimi tego konsekwencjami. Dlatego też nie jest to prawdopodobnie koncepcja końcowa dla nowego międzynarodowego systemu monetarnego. 

Ostatecznym zamierzeniem transformacji ma być zapewne new Bancor, chociaż niektórzy nazywają go też Kosmos, co miałoby pochodzić od Order Out Of Chaos, pitagorejskiego znaczenia Kosmosu, a wszystko jak już napisaliśmy pod nadzorem IMF. Przypuszczenia te można by poprzeć wypowiedzią Dominique Strauss Kahn z 2008, ówczesnego zarządcy IMF, który zapytany jaka ma być rola IMF w nadchodzącej przyszłości? Miał on wtedy powiedzieć: “Keynes, 60 years ago, already foresaw what was needed; but it was too early. Now is the time to do it. And I think we are ready to do it!”, czyli kreślenie Bancora 2.0 jest też być może w trakcie.

Jak ten nowy system miałby wyglądać? Nowy system odzwierciedlałby zapewnie poglądy Keynesa, mówiące o tym iż globalna stabilność jest determinowana przez wrodzoną skłonność kapitalizmu do napędzania niezrównoważania handlowego pomiędzy gospodarkami o nadwyżce i deficycie. Nadwyżki i deficyty rosną w okresie światowego prosperity, a kiedy przychodzą czasy chudsze, wtedy to dłużnicy płacą nieproporcjonalnie wyższe koszta, prowadzące do procesu re-strukturyzacji długów, które kończą się jak zwykle kosztami socjalnymi w tych krainach. Aby przeciwdziałać temu zjawisku Keynes postulował aby zastosować mechanizm symetrycznego podziału redukcji nierównowagi handlowej pomiędzy dłużnika i wierzyciela.

Rozwiązaniem tego problemu miałby być system z międzynarodową jednostką rozliczeniową (ICU), do którego przystąpiły wszystkie główne gospodarki globu. Każda kraina utrzymywałaby własną walutę i bank centralny, członkowie systemu zgodziliby się na denominowanie wszystkich płatności we wspólnej jednostce rozliczeniowej ICU, którą Keynes nazwał “Bancor”, oraz na rozliczenia wszystkich międzynarodowych płatności za pośrednictwem tego samego ICU. Początkowo każda kraina miałaby mieć przydzielone rezerwy walutowe (w Bancor) proporcjonalnie do jej względnego udziału w handlu światowym. Następnie każda z krain otrzymałaby dodatkowe Bancor-y proporcjonalnie do jej eksportu netto. System ten miałby też za zadanie symetrycznego opodatkowania nadwyżek i deficytów, tak aby anulowany został mechanizm negatywnego sprzężenia zwrotnego pomiędzy niezbilansowanymi przepływami kapitału, zmiennością, nieodpowiednim globalnym z-agregowanym popytem i niepotrzebnym bezrobociem rozłożonym nierównomiernie na całym świecie. FULL STOP. Przeczytaj to jeszcze raz i zastanów się co ta koncepcja oznacza dla krain eksporterów.

Koncepcja Keynsa była jednak zaprojektowana dla fixed exchange rates, co ma swoje konsekwencje w postaci implementacji systemów chwilowej kompensacji debetu handlowego i związanymi z tym zmianami stóp procentowych czy też kursów walutowych. Koncepcja ta wymagałaby też również pilnowania polityki fiskalnej krainy, kontrole spekulacyjnych przepływów finansowych czyli de facto sterowanie ręczne dla capital and current account. Nowa koncepcja Keynesa zwana Bancor 2.0 badź Kosmos używałaby już zmiennego kursu wymiany walut, tak aby rynek sam wyceniał cenę waluty, a bank centralny krainy kontrolowałby poziom stóp procentowych w oparciu o stan gospodarki w krainie. Zachowane byłyby oczywiście mechanizmy symetrycznego podatku w celu utrzymywania globalnej nierównowagi handlowej pod kontrolą.

Sercem systemu miałaby być globalna jednostka rozliczeniowa ICU Bancor, ale w wersji pełno cyfrowej Bancor 2.0 vel Kosmos, oparta na przejrzysty mechanizmie Block-chain i algorytmie, który monitorowałby całkowitą podaż krainy w stosunku do całkowitej wielkości handlu światowego, implementując przy tym automatyczno-anty-cykliczny mechanizm zwiększania globalnej podaży w czasach kryzysowych. Jednostka ta byłaby emitowana i kontrolowana przez IMF. Rynki FX funkcjonowałyby na obecnych zasadach, a kurs wymiany Kosmos na waluty narodowe zmieniałby się w sposób podobny do mechanizmu adaptacji walut w SDR. Wszelakie transakcje pomiędzy krainami odbywałyby się tylko poprzez centralny bank rozliczeniowy (T-Account w IMF), tak aby widzieć i księgować przepływy kapitału pomiędzy krainami. Zauważyłeś jakieś podobieństwo do TARGET2? System miałby też zaimplementowany podwójny mechanizm stabilizacji transferu. Pierwszy mechanizm implementowałby/wprowadzałby coroczną opłatę z tytułu nierównowagi handlowej dla danej krainy, naliczanej od rachunku każdego banku centralnego proporcjonalnie do deficytu lub nadwyżki na rachunku bieżącym, i wpłacana byłaby ona do wspólnego funduszu ICU. Po drugie, prywatne instytucje finansowe uiszczałyby opłatę do tego samego funduszu ICU, proporcjonalnie do wzrostu napływu kapitału do danej krainy. Możesz to sobie porównać do taksówek na mieście, gdzie większy ruch generuje automatyczną podwyżkę cen, z powodu podwyższonego natężenia ruchu, czyli więcej płacisz za km, gdyż dłużej trwa podróż. Logiczne, nieprawdaż?

Opłata (podatek) z tytułu nierównowagi handlowej miałaby na celu motywowanie rządów krain nadwyżkowych do zwiększenia krajowych wydatków i inwestycji (czyli poprawy równowagi wewnętrznej obniżającej krainowe koszta socjalne), przy jednoczesnym systematycznym ograniczaniu międzynarodowej siły nabywczej krajów deficytowych. Kursy walutowe FX byłby wolno-rynkowo kontrolowane, biorąc pod uwagę stan gospodarek i nierównowagę na rachunku bieżącym. Zlikwidowana byłaby też znaczną część spekulacyjnych przepływów kapitałowych, które to dziś wspierają chroniczny niezrównoważony handel. Opłata “wzrostowa” karałaby automatycznie spekulacyjne przypływy kapitałowe, jako że duże ruchy spekulacyjne do danej krainy generowałyby koszta wejściowe do krainy dla spekulantów. System, który zaproponował Keynes ponad 60L temu nie mógł być wtedy raczej zastosowany, gdyż wymagał ciągłego i dokładnego badania światowego handlu i przepływów kapitałowych, co było raczej nie możliwe z brak infrastruktury telekomunikacyjnej.

Ceną jaką świat musiałby zapłacić za taki system monetarny byłaby całkowicie scentralizowana globalna struktura gospodarcza, nadzorowana i kontrolowana przez jeden centralny bank dla świata. Po bliższej analizie systemu Kosmos powinieneś się szybko zorientować, iż wymaga on działania w pełnym środowisku bezgotówkowym, z powodów oczywistych. Obecne tendencje światowe wskazują na przyspieszony ruch w kierunku bezgotówkowego systemu opartego na Block-chain. Jak długo (i czy w ogóle) zejdzie światu w odejściu od fizycznego pieniądza? Pytanie to raczej do szklanej kuli. Dlatego też w oczekiwaniu na full cashless society, bardzo prawdopodobny jest scenariusz Instytucji Systemu Koszyka SDR, który będzie stanowił pomost dla pojedynczej globalnej waluty KOSMOS. 

Jakby nie patrzeć, Nowe Szybko Idzie. To by było na tyle celem nakreślenia historii globalnych systemów finansowych. Wpis ten był opisem wprowadzającym i przeglądem systemów monetarnych. Kolejne wpisy tej Sagi będą właściwymi rozszerzeniami dla najważniejszych systemów monetarnych, a zakończymy wielkim KOSMOSEM. 

Jak zapewne zauważyłeś świat szybkim krokiem zdąża do cyfrowego płacidła jak i systemów rozliczeń. Czy ty sobie tego życzysz czy nie. Dlatego też należałoby zaznajomić się z tematyką. W tym celu chciałbym nawiązać kontakt z specjalistami w dziedzinie krypo-rozwiązań, w celach wytworzenia podstaw edukacyjnych, jak również w celu stworzenia grupy pracującej nad krypto-rozwiązaniami i ich analizami. 

W tym celu wytworzone zostało dedykowane forum – Crypto-World, gdzie śledzimy na bieżąco rozwój sytuacji (finansowo-technicznej) w tej dziedzinie (Krypto Feed Live), dodajemy materiały edukacyjne jak i istnieje możliwość zadawania pytań. Zainteresowani rozwojem i uczestnictwem w tym projekcie są bardzo mile widziani. 

ps. Nie zapomnij zareagować lubisz/nie-lubisz, gwiazdki dodać, i miło byłoby gdybyś jakieś dobre słowo na necie o NAS powiedział. Ważne to dla NAS, a o tobie nam też wiele mówi. Tymczasem miłych rozważań nad nadchodzącą przyszłością. 

Do samodzielnego studiowania

Aby mieć możliwość przeglądania musisz być Zalogowany.
Jeżeli nie masz jeszcze konta to możesz go Założyć.